Jennifer Dunham/CPJ Yardımcı Yayın Yönetmeni
Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) yıl sonu veri değerlendirmesine göre en az 27 gazetecinin mesleki faaliyetlerinden dolayı öldürüldüğü 2021 yılında Hindistan ve Meksika en çok medya çalışanı öldürülen ülkeler listesinin zirvesindeydiler. CPJ 9 Aralık günü basına saldırılar raporunu yayımladığından beri üç cinayetin daha eklendiği toplam vakalardan 21’inde gazeteciler haberlerine misilleme olarak öldürülmek için doğrudan hedef alındılar. Dört vaka dahilinde gazeteciler çatışma bölgelerinde haber yaparken öldürülürken, iki diğer vakada da gazetecilerin ölümleri protesto eylemleri veya sokak çatışmalarını takip ederken gerçekleşti.
CPJ altısı Meksika’dan olmak üzere 18 diğer gazetecinin ölümlerini mesleki faaliyet ile ilgileri bakımından halen araştırıyor.
Toplam gazeteci ölümlerinin seyrinde 32 gazetecinin öldürüldüğü 2020 yılına göre azalma gözlenlense de, teyit edilen misilleme cinayetlerinin aşağı yukarı aynı sayıda olması gazetecilerin halen hedef seçildiklerini gösteriyor. En çok cinayetin yaşandığı ülkelerden olan Hindistan’da dört ve Meksika’da üç cinayet teyit edildi. Her iki ülke de CPJ’in basın mensuplarının öldürülüp suçluların cezasız bırakıldıkları ülkeleri ön plana çıkarttığı Küresel Cezasızlık Endeksi’nde yer alıyorlar.
Askeri cuntanın basına karşı sert operasyonlar düzenlediği Myanmar’da en az iki gazeteci öldürüldü ve 1 Aralık 2021 itibariyle en az 26 gazeteci haberlerinden dolayı hapisteydi. İkisi de Aralık ayında gerçekleşen ölümler CPJ kayıtlarına göre ülke için 1999 yılından beri görülen en yüksek sayı. Myanmar CPJ’in 2021 hapishane sayımında dünyanın en çok gazeteci hapseden ülkeler arasında Çin’in ardından ikinci geldi.
CPJ’in öldürülen gazetecilere dair araştırmalarından bazı diğer bulgular ise aşağıdaki gibi:
- 2021 yılında politika en tehlikeli habercilik alanıydı ve hükümet karşıtı siyasi partiler veya savaşçılar gibi politik grupların üyeleri gazeteci cinayetlerinde en sık rastlanan şüpheliler oldular.
- 2021 yılında öldürülmek için hedef seçildiği teyit edilen tek kadın gazeteci, Haziran ayında kimliği belirsiz kişilerce Kabil’de içinde bulunduğu araca yerleştirilen bir el yapımı patlayıcının infilak etmesi sonucunda ölen, Afgan televizyon sunucusu Mina Khairi oldu. Bir diğer vakada, o sırada hamile olan Yemenli fotomuhabir Rasha Abdullah al-Harazi 9 Aralık 2021 tarihinde bir araç bombası ile öldürüldüyse de, bu saldırıda hedefin kocası Mahmoud al-Atmi olduğuna inanılıyor. Kendisi de gazeteci olan al-Atmi patlamada ağır yaralandı.
- Öldürülen gazetecilerin büyük çoğunluğu vatandaşı oldukları ülkelerde çalışanlardan oluştu. 2021 yılında uluslararası alanda çalışan üç gazeteci öldürüldü: Afgan güçleri ve Taliban arasındaki bir çatışma sırasında Temmuz ayında öldürülen Hint Reuters fotomuhabiri Danish Siddiqui ile Nisan ayında Burkina Faso’da kaçırılıp öldürülen İspanyol belgeselciler David Beriain ve Roberto Fraile.
- Şubat ayında öldürülen Lübnanlı gazeteci Lokman Slim 2021 yılında Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerinde görülen tek vakaydı. Bu durum geçen on yıl içerisinde rekor düzeyde gazeteci ölümlerinin gözlemlendiği bu coğrafya için sert bir düşüş oldu.
2021’de öldürülen ve hapsedilen gazetecilere dair daha çok CPJ verisi için interaktif haritamızı ve yıllık hapishane sayımımızı inceleyebilirsiniz.
Metodoloji
CPJ gazeteci ölümleri hakkında detaylı kayıtlar tutmaya 1992 yılında başladı. CPJ çalışanları
her ölümü ayrı ayrı araştırıyorlar ve ardında yatan koşulları teyit ediyorlar. CPJ’in bir vakayı
meslekle alakalı olarak kabul etmesi ancak araştırmacıların bir gazetecinin doğrudan mesleki
faaliyetten dolayı misillemeye uğrayıp öldürüldüğü, çatışma altında çapraz ateşte öldürüldüğü
veya şiddet olaylarının patlak verdiği bir protesto eylemini izlemek misali tehlikeli bir görevde
öldürüldüğünden makul biçimde emin olduklarında gerçekleşiyor. Eğer bir öldürülme vakasının amacı belirsiz ise anca gazetecinin mesleki faaliyetinden dolayı öldürülmüş olması mümkün ise CPJ bu vakayı ‘teyit edilmemiş’ diye arşivliyor ve araştırmaya devam ediyor.
CPJ’in listesi hastalık sebebiyle ölen veya araba ya da uçak kazalarında (kaza bir saldırı sonucu
meydana gelmediyse) ölen gazetecileri içermiyor. Başka kriterler kullanan diğer basın
kurumlarının ölüm sayıları CPJ’inkilerden farklı oluyor.
CPJ’in 2021 yılında öldürülen gazeteciler veritabanı her kurban için ayrı birer kapsül raporu ve
verideki trendleri incelemek için filtreler içeriyor. CPJ’inin ayrıca 1992’den bu yana öldürülen, kayıp ve hapsedilmiş tüm gazeteciler için de bir veritabanı mevcut.
Jennifer Dunham CPJ’in Yardımcı Yayın Yönetmeni’dir. Dunham CPJ’e katılmadan önce Freedom House bünyesinde kurumun Dünyada Özgürlük ve Basın Özgürlüğü raporlarında araştırma yönetmeniydi.